Bebekte Göz Akması

Bebekler o kadar hassastır ki, birçok sağlık problemiyle karşı karşıya kalmaları kaçınılmazdır. Doğdukları andan itibaren, birçok hastalıkla mücadele etmek zorunda kalan bebeklerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri de göz çapaklanmasıdır. Avrasya Hastanesi’nden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dr. Mehmet Ali Talay, bebeklerde rastlanılan çapaklanma problemini ve tedavi yöntemlerini anlattı.

Bebeklerin göz çapaklanması

Bebeklerde sıklıkla görülen bir problem olan göz çapaklanması, gözyaşı kanallarındaki tıkanmadan meydana gelir.  Gözyaşının görevi, gözlerin göz çukurunda rahatlıkla hareket etmesini sağlamaktır. Gözyaşları bu görevini tamamladıktan sonra gözyaşı kanalları yardımıyla burnun içerisine akar. Bu süreçte bir tıkanıklık meydana geldirse çapaklanma ortaya çıkar. Bebeklerin göz kanalı çok küçük olduğu için sıklıkla tıkanması normal bir durumdur.

Bu belirtiler çapaklanmaya işaret ediyor

• Gözde sarı ya da yeşil renkte akıntı,
• Uyku sırasında kirpiklerin birbirine yapışması,
• Şişmiş göz kapakları,
• Göz aklarında kızarıklık
• Göz kapaklarında ve kirpiklerde kurumuş iltihap,
• Gözde sulanma,

Bebeklerin gözü neden çapaklanır?

Daha önce de belirttiğimiz gibi göz çapaklanmasının ana nedeni tıkanıklıktır. Ancak birçok başka sebep çapaklanma ile sonuçlanabilir. Bunlar;

• Kirpik dibi iltihabı: Bu sağlık problemi bebeklerde sık rastlanmayan bir durumdur. Gözde ve göz çevresinde kuruluğun oluşması, kirpik dibinde kurumaya ve iltihaba yol açabilir.Kirpik dibi iltihabının geçmesi için doktorun verdiği merhem ve kremler kullanılabilir.
• Göz nezlesi: Bebeklerde sık görülen bir problem olan göz nezlesi, gözlerde şişkinlik, kızarıklık ve çapaklanmaya yol açabilir. Göz nezlesinin tedavisinde antibiyotiklerden yararlanılır. Ancak özellikle de yeni doğan bebeklerde antibiyotik kullanımı tamamen doktor kontörlünde olmalıdır. Bunun dışında ılık ve ıslak bir bezle gözleri temizleyip ardından soğuk kompres uygulanabilir.

Ne zaman doktora gidilmeli?

Eğer bebek hasta görünüyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Bunun dışında;

• Göz kapağı normalden fazla şişmiş ve kızarmışsa,
• Bulanık görüyorsa, (Nesneleri ayırt etmekte zorlanıyorsa)
• Göz ağrısı varsa,
• Ve normalin üzerinde ateşi varsa doktora gitme vakti gelmiş demektir.

Bebeklerde göz çapağı nasıl geçer?

Eğer bebeğiniz çapaklanma problemi yaşıyorsa öncelikle çapağı temizlemeniz gerekir. Bunun için pamuklu bir bezi ıslatarak bebeğinizin gözlerinizi nazikçe silebilirsiniz. Göz çapaklanmalarına iyi gelen diğer bir yöntem ise anne sütüdür. Mucize bir besin olan anne sütünü, doktorunuzun da izniyle bebeğinizin çapaklanana bölgelerine damlatabilirsiniz. Anne sütü antibiyotik bir etki yaratacağından, çapaklanma sorunun azalmasını sağlayacaktır. Anne sütünü temiz bir pamuk ya da bezle göz çevresine yedirerek, bebeğin daha hızlı iyileşmesini sağlayacaktır.

Gözyaşı kanallarının tıkalı olması durumunda çapaklanma devam edecektir. Bebeğinizin kanallarının tıkalı olduğunu ise göz pınarlarının altındaki kabartılardan anlayabilirsiniz.  Böyle bir problemle karşılaştığınızda ise masaj yöntemini deneyebilirsiniz. Ellerinizi sabunlu suyla yıkadıktan sonra parmak uçlarınızla gözden buruna doğru hafifçe dairesel hareketler yapın. Bu hareketi tek seferde 10 kere tekrarlayın ve günde 5 kez uygulayın. Tüm bunların dışında doktorunuzun vereceği antibiyotikli göz damlalarını ve merhemi düzenli olarak kullanmayı ihmal etmeyin.

Bebeklerin gözleri doğumdan sonra hem anatomik olarak hem de fonksiyonel olarak ilk 2 yıl oldukça hızlı gelişir. Bu hızlı gelişim sürecinde yenidoğan bebeklerde göz çapaklanması ile çok sık karşılaşılır. Kimi zaman mikrobik, kimi zaman ise fonksiyonel sebeplerle oluşan bebeklerde göz çapaklanması hakkında bilgiler veren Göz Sağlığı Uzmanı Op. Dr. Özgür Gözpınar, sağlıklı bir göz gelişimi için yenidoğan bebeklerde görme fonksiyonları ve göz sağlığı konularında ebeveynlere şu önerilerde bulundu.

Bebeklerin gözünde neden çapak oluşur?

Yeni doğan bebeklerde göz sulanması ve çapaklanmasının en sık sebebi gözyaşı kanallarının tıkanıklığıdır. Doğum sırasında ya da dışarıdan, göz kanallarından alınan bir enfeksiyon da çapaklanmaya sebep olabilir. Gözyaşı kanalları gözyaşı üreten dokular değildir, adeta yağmur suyunu tahliye eden borular gibi fazla olan göz yaşını, buruna ve genze aktaran kanallardır. Gözyaşı kanal tıkanıklığı yeni doğan bebeklerde sıklıkla görülebilir. Bunların büyük bir kısmı özellikle ilk 1 ay içinde kendiliğinden açılır, bir kısmı ise tekrarlayıcıdır.

Bebeklerde göz çapaklanması tedavisi nasıldır?

Bebeğinizin burun köküne günde 2 defa 20’şer kez hafif bastırarak masaj yapmak, göz kanalı tıkanıklarının büyük ölçüde açar.

Eğer sarı yeşil renklerde çapaklanma varsa antibiyotikli damla tedavisi uygulanabilir. Bazı ebeveynler anne sütü ile silmeyi denemektedir ancak bunda şöyle bir sakınca olabilir. Anne sütü açık hava ile temas ettiğinde bir süre sonra onun içinde de zararlı bakteriler üremeye başlar. Eğer bebeğin göz çapaklanması kanal tıkanıklığı nedeniyleyse bu yöntem zaten işe yaramayacaktır. Aksine o bölgede bakteri, mikrop üremesine sebep olur.

Ebeveynler, bebeklerin burun köküne sabah akşam günde 2 defa 20’şer kez bastırarak, kanalın pompa mekanizmasını çalıştırıcı ve kanalın gelişimini arttırıcı masaj uygulayabilir. Bu masaj tedavisi ve arada oluşan çapaklanmalarda kullanılan damlalar ile tıkanıklıkların büyük kısmı açılır. Bebek 10 aylık olduktan sonra hala bu durum tekrarlıyorsa, lavaj dediğimiz cerrahi operasyon olmayan, basit bir girişimle bu durum düzeltilir. Çok nadiren bundan da sonuç elde edilemezse, tüp uygulaması vb. cerrahi işlemler yapılabilir.

Bebeklerde göz kapakları ve çevresinin temizliği

Bebeklerde göz çapaklanması ve sulanması birden fazla nedenden meydana geliyor olabilir. Nadiren de olsa, göz kapağının şekil bozukluklarına bağlı olarak entropium ve ektropium denilen, yani göz kapağının içe ve dışa doğru anormal kıvrılmasının sonucu, sulanma ve çapaklanma olabilir. Bunlar bir süre gözlendikten sonra gerekirse basit cerrahiler ile düzeltilebilir. Yine çok nadiren gözde bulunabilecek bir yabancı cisim de sürekli aşırı sulanmaya sebep olabilir. Bunun da muayene ile saptanıp çıkarılması gerekir. Uzun süre tedavi edilmeyen rahatsızlıklar bebeği rahatsız ederek, huzursuzluk yapabilir.

Korneanın oksijen ve besin ihtiyaçlarının karşılanması ile net bir görüş için göz yüzeyine gözyaşı salgılanmasına ihtiyaç vardır. Bu nedenle düzenli olarak göz yüzeyine salgılanan gözyaşı, ince kanallar ile toplanarak gözyaşı kesesi ve gözyaşı kanalı üzerinden düzenli olarak burun boşluğuna akıtılmaktadır.

Yeni doğan bebeklerin, %30’unda gözyaşı kanalı henüz açık değildir. Fakat hayatın ilk ayında genellikle belirgin bir gözyaşı salgısı olmadığı için bu süre zarfında bebekte belirgin göz sulanması görülmez. 1. ayın sonunda, bu oran %10’a düşmektedir. Gözyaşı kanalının açılmadığı bu bebeklerde, birinci ayın sonundan itibaren, artan gözyaşı salgısına bağlı olarak, gözlerde çapaklanma ve sulanma fark edilmeye başlanır.

Göz sulanması şikâyeti olan bebeklerde akılda tutulması gereken en önemli ayırıcı tanı, doğuştan göz tansiyonu bulunan olgulardır. Bu tür olgularda görülen sulanma ve ışık rahatsızlığı, bebeklerde görülen göz tansiyonunun gözyaşı kanalı tıkanıklığı ile karışmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, gözlerinde sulanma olan bebeklerin zaman geçirilmeden bir göz hekimine başvurmalarında fayda vardır.

Gözyaşı kanalı tıkanıklığı bulunan olguların %90’ında, birinci yılın sonuna kadar, herhangi bir müdahaleye gerek kalmadan kanal kendiliğinden açılmaktadır. Bu nedenle, gözyaşı kanalı tıkalı olan bebeklerin cerrahi müdahaleleri genellikle 1 yaşına kadar ertelenmektedir. Bunun bir istisnası, sık tekrarlayan, ağır gözyaşı kesesi iltihabı geçirilmesidir. Bu tür olgularda, müdahale daha erken sürede (bebek 6 aylık olunca) uygulanabilir.

Kanalın kendiliğinden açılmasını beklerken, gözyaşı kesesi bölgesine baskı ve masaj yapmak iyileşme sürecini hızlandıracaktır. Masaj sayesinde, gözyaşı kesesi içerisindeki basınç artmakta ve bu sayede genellikle kanalın kapalı olan alt ucundaki tıkanıklık açılmaktadır. Bu uygulama, ayrıca kese içerisinde biriken göz yaşını da düzenli olarak boşaltacağı için enfeksiyon riskini de azaltacaktır. Masajın etkili olabilmesi için, gözyaşı kesesi üzerinde doğru noktaya uygulanması gereklidir. Burun yan kemiği üzerine yapılacak masajın hiçbir etkisi yoktur. Masajı yaparken, göz ile burunun birleştiği noktada bulunan göz pınarının üzerine, yumuşak noktaya baskı uygulamak gereklidir. Aksi takdirde bu masajın gözyaşı kesesi üzerinde bir etkisi olmayacaktır.

Müdahale gereken olgularda ise, maske anestezisi altında, kanal içine sondalama yapılmaktadır. Bu durumda, anne – babalar genellikle çocuklarına müdahale edilmesinden korkmaktadırlar. Fakat bu müdahale göz açısından oldukça risksiz ve başarı şansı tecrübeli ellerde çok yüksektir. Bu işlem esnasında uygulanan anestezi miktarı da çok düşük dozlarda olduğu için anestezinin riski yok denebilecek kadar azdır. Bunlara ek olarak, bu müdahalenin geciktirilmesi, başarı şansını da azaltmaktadır. Bu nedenler ile kanalın kendiliğinden açılmayacağı düşünülen olgularda, kanal içine sondalama işleminin geciktirilmeden yapılmasında fayda vardır.

Sondalama ile başarı şansı %90’ın üzerindedir. Bu uygulamaya rağmen başarılı olunamayan olgularda ise, gözyaşı kanalına bir silikon tüp takılarak kanalın açık kalması sağlanabilir. Silikon tüp kanal içinde genellikle 3-6 ay süre ile bırakılmaktadır. Tüpün yerleştirilmesi sırasında kanal içinin balon ile genişletilmesi de başarı şansını oldukça arttırmaktadır. Günümüz teknolojisi ile bu tür uygulamalar artık kolaylıkla yapılabilmektedir. Bu tür uygulamaların neticesinde, günümüzde bebeklerdeki göz sulanması problemi genellikle yüksek başarı oranları ile tedavi edilebilmektedir.

Prof. Dr. Ümit Beden

Göz Hastalıkları Uzmanı

Oküloplastik ve Orbital Cerrahi

www.umitbeden.com